از ابزاری مانند مولتی متر یا آوومتر جهت اندازه‌گیری کمیت‌های الکتریکی مثل ولتاژ، مقاومت، جریان، ظرفیت و… استفاده می‌شود. پس مولتی متر وظایف اهم متر، ولت متر و آمپرسنج را با هم انجام می‌دهد.

مولتی متر را با نام‌های دیگری مانند آوومتر یا مولتی تستر هم در بازار می شناسند. این ابزار، دستگاهی الکترونیکی است برای اندازه‌گیری کمیت های الکتریکی ولتاژ، مقاومت، جریان و ظرفیت که با استفاده از آن می‌توان از سلامت قطعات الکترونیکی مطمئن شد و یا مشخصات فنی قطعات را مشخص کرد. کاربرد دیگر این دستگاه آزمایش تداوم بین دو نقطه در یک مدار الکتریکی است.

در این نوشتار از مجله رونیکس، با معرفی مولتی متر همراه شما عزیزان هستیم و کاربردهای آن را نیز بررسی می‌کنیم.

رونیکس را بخوانید!

مولتی متر چگونه کار می‌کند؟!
آشنایی با نحوه کار مولتی متر چندان سخت نیست. به بیان ساده، مولتی متر ابزاری است برای ترکیب چند مدار در یک مدار. در نتیجه، مولتی متر ابزاری است که جریان، ولتاژ و مقاومت را به طور همزمان می‌تواند اندازه گیری کند. مولتی متر یا آوومتر در جعبه ابزار شما می‌تواند همزمان نقش آمپرمتر، ولت متر و اهم متر را ایفا کند. برای این کار، تنها کافی است که بسته به مدل دستگاه، دستگیره دایره‌ای بالای مولتی متر را بچرخانید. با همین کار به ظاهر ساده مولتی متر را از حالت اندازه‌گیری ولتاژ به اندازه‌گیری جریان و موارد دیگر تغییر می‌دهید.

برای اندازه‌گیری ولتاژهای متناوب و مستقیم، آوومتر این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهد که هر کدام را به طور جداگانه اندازه‌گیری کنید. همین روش اندازه‌گیری در مورد جریان هم صادق است.
اولین دستگاه تشخیص جریان در جهان به نام گالوانومتر در سال ۱۸۲۰ با همکاری هانس کریستین، آندره ماری آمپر و لوئیجی گالوانی ساخته شد. در این میان، علی‌رغم تلاش‌های هانس و آندره، نام این وسیله از اسم گالوانی برگرفته شد.

اگرچه گالوانومترها در محیط‌های آزمایشگاهی مفید بودند اما در مجموع برای سنجش تشخیص جریان بسیار کُند و بسیار حجیم و شکننده بودند.
انواع مولتی متر
عموما مولتی مترها را بر اساس نمایشگر خروجی، به انواع مولتی متر دیجیتال و مولتی متر آنالوگ تقسیم می‌کنند:

مولتی متر آنالوگ
آوومترهای آنالوگ، مولتی مترهای قدیمی‌تری هستند که مقدار اندازه‌گیری‌شده را با یک عقربه و آن هم در مقیاس آنالوگ نشان می‌دهند.

مولتی متر دیجیتال
تبدیل ورودی آنالوگ به دیجیتال در مولتی متر دیجیتال اتفاق می‌افتد و مقدار اندازه‌گیری شده به صورت عددی نشان داده می‌شود. اگر می‌خواهید عدد خروجی را به آسانی و سریع‌تر بخوانید، مولتی متر دیجیتال بهترین انتخاب است. از طرف دیگر، اندازه‌گیری داده‌ها با آوومتر دیجیتال دقت بیشتری نسبت به مولتی متر آنالوگ دارد.

کاربرد مولتی متر چیست؟
مولتی متر بیشتر برای کاربردهای صنعتی مناسب است یا کاربران خانگی هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟ در این بخش، کاربردهای مختلف مولتی متر را بررسی می‌کنیم.

بازرسی خودرو
از کاربردهای اصلی مولتی متر سرویس خودرو است. با مولتی متر می‌توانید شارژ باتری اتومبیل‌تان را اندازه‌گیری کنید. تست نشتی و دینام را تست کنید یا هر مدار الکتریکی دیگری را بررسی کنید.

کاربردهای خانگی
تست سوکت‌های معیوب، بررسی تداوم، بازرسی لوازم خانگی و تست بقیه مدارهای ابزار خانه با مولتی متر انجام می‌شود. هیچ برندی به طور مشخص، ابزار مولتی متری را برای مصارف خانگی تولید نکرده است؛ اما می‌توان از این دستگاه برای اندازه‌گیری‌های ابزار و لوازم خانگی نیز استفاده کرد.
کاربردهای صنعتی
عموما مهندسین برق در جعبه ابزارشان باید یک مولتی متر داشته باشند؛ آن هم برای اندازه‌گیری دمای ابزار، انجام تست‌های تداوم، ارزیابی جریان یا تجزیه و تحلیل مدارها از طریق تصویربرداری مادون قرمز.
عملکردها و کارایی مولتی متر
مولتی مترها متناسب با مدلشان عملکردهای مختلفی دارند. مولتی مترهای پایه ولتاژ، می‌توانند آمپر و مقاومت را اندازه‌گیری کنند. همینطور می‌توانند برای بررسی مداومت استفاده شوند. در مقابل، مولتی مترهای پیشرفته‌تر هستند که ممکن است تمام مقادیر زیر را آزمایش و اندازه‌گیری کنند:

ولتاژ و آمپرAC (جریان متناوب)
ولتاژ و آمپرDC (جریان مستقیم)
مقاومت (اهم)
ظرفیت (فاراد)
رسانایی (زیمنس)
دسی بل
چرخه کاری
فرکانس (هرتز)
اندوکتانس (هنریس)
درجه حرارت (سانتیگراد یا فارنهایت)
امکانات مولتی متر دیجیتال
مولتی متر دیجیتال، دو انتخاب پیش روی شما قرار می‌دهد: مولتی‌متر کوچک و دستی یا مولتی‌متر رومیزی بزرگتر. بنابراین، باید تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید مولتی متر در محدوده خودکار باشد یا خیر.

مولتی مترهای محدوده خودکار
مولتی مترهای مدرن عموما دارای محدوده خودکار هستند. محدوده خود کار یعنی بسته به مقداری که اندازه می‌گیرند، به طور خودکار می‌توانند محدوده خود را تغییر دهند.

مولتی‌مترهای دستی
با استفاده از این مولتی مترها وظیفه تعیین محدوده به عهده خودتان است. یعنی خودتان باید تنظیم کنید که دقت کاهش یابد و بر حجم کار افزوده شود.

مزایا و معایب مولتی متر
مزایای مولتی متر شامل این موارد می‌شود:

دقت بالا
امپدانس ورودی بالا
امکان خواندن واضح صفحه نمایشگر در فواصل دید بالاتر
به دلیل فناوری یکپارچه هزینه کمتری دارند.
نمایش خروجی می تواند به صورت خودکار ارائه شود.
دارای عمکلرد قطبیت خودکار است.
برای معایب مولتی متر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نیاز به منبع تغذیه و مسائل ایزوله
صفحه نمایش LCD به منبع انرژی خارجی مانند باتری وابسته است. در نتیجه، زمانی که باتری تخلیه شود،LCD کم نور می‌شود و در نتیجه خواندن آن دشوار است.
محدودیت مولتی متر ۱ ولت است. اگر محدودیت زیاد باشد، موجب آسیب‌دیدگی مولتی متر می‌شود.
مولتی متر باید مطابق با میزان اندازه‌گیری تعیین‌شده توسط سازنده و تقسیم‌بندی مشخص استفاده شود؛ در غیر این صورت، دستگاه آسیب می‌بیند و موجب از بین‌ رفتن تجهیزات می‌شود.
نکات ایمنی کار با مولتی متر
با وجود اهمیت بالای این ابزار در تعمیرات و آزمایش‌های الکتریکی، استفاده نادرست یا عدم رعایت نکات ایمنی می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی یا حتی خطرات جانی شود. بنابراین، آشنایی با اصول ایمنی هنگام کار با مولتی متر امری ضروری است. در ادامه به برخی از نکات ایمنی مهم در استفاده از مولتی متر پرداخته شده است:

۱. آشنایی با دستورالعمل‌های تولیدکننده

قبل از استفاده از مولتی متر، حتماً دفترچه راهنمای آن را مطالعه کنید. این دفترچه شامل اطلاعات ضروری درباره عملکرد دستگاه، محدوده‌های اندازه‌گیری و نکات ایمنی است که باید رعایت شوند.

۲. بررسی وضعیت مولتی متر قبل از استفاده

قبل از هر بار استفاده مطمئن شوید مولتی متر سالم است و هیچ‌گونه آسیب فیزیکی به آن وارد نشده است. کابل‌ها و پراب‌ها باید در وضعیت مناسبی باشند و هیچ‌گونه پارگی یا آسیب‌دیدگی نداشته باشند.

۳. انتخاب مناسب تنظیمات

قبل از اندازه‌گیری، تنظیمات مولتی متر را با دقت انتخاب کنید. اندازه‌گیری ولتاژ در محدوده مناسب و همچنین انتخاب صحیح حالت اندازه‌گیری AC یا DC از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

۴. رعایت حداکثر ولتاژ و جریان مجاز

مولتی مترها دارای حداکثر ولتاژ و جریان مجاز هستند. استفاده از مولتی متر در شرایطی که ولتاژ یا جریان مورد اندازه‌گیری فراتر از محدوده مجاز است، می‌تواند به دستگاه آسیب زده و خطرناک باشد.

۵. اجتناب از اندازه‌گیری در حالت‌های پرخطر

از اندازه‌گیری ولتاژ یا جریان در شرایطی که ممکن است تماس مستقیم با برق یا شرایط محیطی خطرناک وجود داشته باشد، خودداری کنید. همیشه مولتی متر را به طور صحیح و ایمن در نقاط اتصال استفاده کنید.

۶. عدم استفاده از مولتی متر در محیط‌های مرطوب

رطوبت به مولتی متر آسیب می‌زند و خطر برق‌گرفتگی را افزایش می‌دهد. همیشه از مولتی متر در محیط‌های خشک و بدون رطوبت استفاده کنید و در صورت لزوم از پوشش‌های محافظ استفاده کنید.

۷. خاموش‌کردن دستگاه پس از استفاده

پس از اتمام اندازه‌گیری، مولتی متر را خاموش کنید تا از تخلیه بی‌مورد باتری و خطرات احتمالی جلوگیری شود.

۸. احتیاط در هنگام اندازه‌گیری جریان

هنگام اندازه‌گیری جریان، مولتی متر باید به صورت سری در مدار قرار گیرد و باید از اندازه‌گیری جریان‌های بالا که ممکن است مولتی متر را تحت فشار قرار دهد، خودداری کنید.

با رعایت این نکات ایمنی می‌توانید از مولتی متر به طور مؤثر و بدون خطر استفاده کرده و از دقت و کارایی آن در اندازه‌گیری‌های الکتریکی بهره‌برداری کنید. البته انجام این نکات باید در کنار آَشنایی کامل با نحوه کار مولتی متر باشد.